Khi nói đến việc nhận biết con người qua vẻ bề ngoài thì phải nói đến tướng mạo. Trong tâm lý học có phần nghiên cứu các đặc điểm trên khuôn mặt của con người để tiết lộ thói quen hành vi của họ.
Chẳng hạn, những người có khuôn mặt trang nghiêm, sảnh đường rộng rãi thường được coi là người có phúc, đáng tin cậy, dễ đạt được thành tựu lớn hơn. Những người có đôi mắt ti hí, vẻ ngoài xảo quyệt thường có những động cơ không tốt.
1. Nghiên cứu não học
Ở phương Tây, các nhà nghiên cứu khoa học Gall và Spezim từng chỉ ra, hình dạng hộp sọ có liên quan đến tính cách của một người cũng như hành động tốt, xấu của người đó.
Họ cho rằng nếu hộp sọ nhô ra có nghĩa là lớp dưới của não phát triển tốt. Ngược lại, nếu hộp sọ bị lõm xuống thì có thể lớp dưới của não kém phát triển. Spezim đề xuất thêm 27 chức năng quan trọng như trí thông minh, khả năng cạnh tranh, sự tò mò, lòng trung thành, lòng tự trọng, ham muốn,... Ông tin rằng mỗi điều kể trên có một vị trí và đặc điểm cụ thể trên hộp sọ.
Tuy nhiên, một số lượng lớn các nghiên cứu khoa học sau đó đã chỉ ra rằng những quan điểm này không có cơ sở khoa học và không có mối liên hệ trực tiếp nào giữa hình dạng hộp sọ, hành vi tính cách.
2. Thí nghiệm đánh giá tính cách
Vào những năm 1970, các nhà tâm lý học người Mỹ đã tiến hành một thí nghiệm. Nhóm nghiên cứu đã tuyển dụng 84 tình nguyện viên là sinh viên đại học không thuộc ngành tâm lý học. Trong thí nghiệm, họ được yêu cầu ngồi theo cặp, quan sát nhau trong khoảng 20 phút và sau đó mỗi người đánh giá đặc điểm tính cách của nhau.
Kết quả thực nghiệm cho thấy trong số 5 khía cạnh tính cách, hầu hết các tình nguyện viên đều có thể đánh giá chính xác ít nhất ba khía cạnh tính cách. Điều này cho thấy ở một mức độ nhất định, con người có thể suy ra tính cách của người khác bằng cách quan sát vẻ bề ngoài của họ.
3. Thử nghiệm xu hướng bạo lực
Nhà tâm lý học Paul Ekman giới thiệu một thí nghiệm về tâm lý và hành vi. Các nhà nghiên cứu đã quan sát khuôn mặt của 90 vận động viên khúc côn cầu và hành vi phạm lỗi của họ trong các trận đấu. Họ thấy, các vận động viên có khuôn mặt rộng hơn (tức là xương gò má rộng) có nhiều khả năng bị trọng tài thổi còi/nhắc nhở trong trận đấu vì thể hiện xu hướng bạo lực.
Nghiên cứu sâu hơn cho thấy những người có khuôn mặt rộng hơn có nồng độ một số hormone nhất định cao hơn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cấu trúc khuôn mặt mà còn làm tăng tính hung hăng của họ.
Những kết quả thực nghiệm này dường như ủng hộ cơ sở khoa học cho việc đánh giá hành vi của một người qua vẻ bề ngoài.
4. Đặc điểm khuôn mặt của tội phạm
Trong bối cảnh công nghệ trí tuệ nhân tạo phát triển nhanh chóng như hiện nay, tướng số cổ đại đã được phát triển đổi mới nhờ công nghệ hiện đại.
Năm 2016, Giáo sư Wu Xiaolin từ Đại học Jiao Tong Thượng Hải - Trung Quốc đã khám phá khả năng sử dụng thuật toán trí tuệ nhân tạo để xác định các đặc điểm chung trên khuôn mặt của tội phạm tiềm năng trong bài nghiên cứu “Suy luận xác suất tội phạm tự động dựa trên hình ảnh khuôn mặt”.
Trong nghiên cứu này, Giáo sư Wu đã sử dụng bốn thuật toán: LR, KNN, SVM và CNN để tiến hành phân tích chuyên sâu 1.856 bức ảnh khuôn mặt. Các phát hiện chỉ ra rằng thực sự có sự khác biệt đáng kể trong cấu trúc khuôn mặt giữa tội phạm và người bình thường. Thông qua những khác biệt này, Giáo sư Wu đã tóm tắt 3 đặc điểm chính trên khuôn mặt: khoảng cách giữa các đồng tử, miệng và nhân trung.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng so với dân số nói chung, tội phạm có khoảng cách giữa các đồng tử nhỏ hơn, nghĩa là khoảng cách giữa hai mắt gần hơn. Ở người bình thường, khoảng cách giữa hai mắt thường rộng hơn.
Ngoài ra, miệng của tội phạm thường có kích thước nhỏ hơn và khóe miệng thường bị cụp xuống. Ngược lại, khóe miệng của người bình thường thường nhếch lên khi họ vô cảm.
Nhân trung của tội phạm cũng nổi bật hơn, thể hiện đặc điểm đường đôi rõ ràng. Điều này thường không thể hiện rõ ở nhân trung của người bình thường.
Mặc dù nghiên cứu của giáo sư Wu đã có một số bước đột phá nhưng nó cũng bị nhiều học giả đặt câu hỏi. Nhiều người cho rằng, kiểu nghiên cứu này có thể vô thức phân loại con người theo ngoại hình và thúc đẩy xu hướng " đánh giá con người qua vẻ bề ngoài". Điều này không những thiếu tính chặt chẽ về mặt khoa học mà còn có thể dẫn đến sự phân biệt đối xử và hiểu lầm trong xã hội.
Đồng thời, do số lượng mẫu ít hơn 2.000 nên không đủ thống kê để tạo thành một nghiên cứu lớn, khiến tính đại diện và độ chính xác của kết quả thực nghiệm gặp vấn đề.
Tuy nhiên, nghiên cứu này vẫn thu hút sự chú ý rộng rãi trong cộng đồng học thuật. Nó đã thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt trong lĩnh vực tâm lý tội phạm ở một mức độ nhất định, đồng thời cung cấp một góc nhìn mới để chúng ta xác định tính cách tốt và xấu của người khác.
Tất nhiên, chúng ta cũng phải nhận ra, phẩm chất của một người bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố và không thể đánh giá một cách toàn diện một người chỉ dựa trên đặc điểm khuôn mặt.
Theo Toutiao
