Điệp khúc "một mình một ngựa"
Cách đây ít ngày, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã công bố kết quả mở thầu của gói thầu mua sắm "thiết bị hỗ trợ đào tạo và nghiên cứu" có giá gói thầu là 41,6 tỷ đồng, thuộc dự án thành phần "tăng cường năng lực khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới", nằm trong dự án "nâng cao chất lượng giáo dục đại học" (Sahep), vay vốn WorldBank.
Mặc dù được đấu thầu rộng rãi qua mạng, tuy nhiên thương vụ này chỉ ghi nhận duy nhất một nhà thầu nộp hồ sơ dự thầu với giá 40,1 tỷ đồng, chỉ thấp hơn 3,6% so với mức giới hạn ngân sách mà chủ đầu tư đưa ra.
Nhân vật chính trong bản hợp đồng "một mình một ngựa" trên là một nhà thầu kín tiếng ở Hà Nội, khẩu vị ưa thích là các gói thầu mua sắm trang thiết bị, đồ dùng đồ chơi giáo dục trong nước, mang tên gọi Công ty TNHH Thiết bị Giáo dục và Đồ chơi Tràng An (từ đây gọi tắt là Công ty Tràng An).
Nếu không có diễn biến khác lạ nào đáng chú ý, Công ty Tràng An sẽ tương đối dễ dàng được lựa chọn là nhà thầu thực hiện gói thầu trị giá trên 40 tỷ đồng của Học viện Nông nghiệp Việt Nam khi sức ép cạnh tranh gần như không tồn tại. Đó không phải kịch bản mới đối với Công ty Tràng An, vì nhìn vào danh mục trúng thầu của doanh nghiệp này dễ dàng nhận thấy nhiều tiền lệ.
Chẳng hạn tại "gói thầu số 1 mua sắm trang thiết bị dạy học đối với các trường công nhận mới, công nhận lại chuẩn quốc gia năm 2021" của chủ đầu tư Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Bắc Quang (Hà Giang) hoàn thành vào cuối năm ngoái, cũng chỉ có mình Công ty Tràng An tham gia dự thầu và trúng thầu với giá 2,5 tỷ đồng, tiết kiệm chỉ 80 triệu đồng cho ngân sách huyện, là tỷ lệ giảm giả quá thấp cho dù được tổ chức đấu thầu trực tuyến.
Giống như vậy là gói thầu "mua sắm trang thiết bị dạy học tối thiểu lớp 2, lớp 6, thiết bị phục vụ các trường bán trú và trường có học sinh bán trú trên địa bàn tỉnh Kon Tum" do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Kon Tum mời thầu, có kết quả chấm thầu sau đó hơn chục ngày.
Ở bản hợp đồng với sở này, Công ty Tràng An cũng thuận lợi thắng thầu trong điều kiện là nhà thầu duy nhất tham dự, kèm mức giá trúng thầu trên 25,5 tỷ đồng, tương đương hệ số tiết kiệm chưa đầy 3% cho nguồn kinh phí thực hiện.
Còn rất nhiều lần Công ty Tràng An dành chiến thắng ngoạn mục như vậy trong vai trò độc lập, theo thống kê của VietnamFinance. Nếu xét tiếp ở vai trò liên danh, danh mục trúng thầu của Công ty Tràng An với các tình huống tương tự vẫn sẽ dày thêm đáng kể.
"Quân đỏ, quân xanh"
Những ví dụ kể trên là ở các kịch bản "một mình một ngựa". Nhưng ngay cả trong kịch bản có sự xuất hiện của nhà thầu tham dự thứ hai, Công ty Tràng An vẫn không gặp khó dễ nào, thậm chí cho thấy dấu hiệu sử dụng "quân đỏ, quân xanh" khi một trong số đối tác "ruột" lại sắm vai đối thủ tại các thương vụ đấu thầu khác.
Tiêu biểu là mối quan hệ giữa Công ty Tràng An và Công ty Cổ phần Thiết bị Giáo dục và Đồ chơi Hà Thành (Công ty Hà Thành).
Ở trạng thái đối đầu trực tiếp, Công ty Tràng An và Công ty Hà Thành ganh đua nhau ở gói thầu "mua sắm tập trung thiết bị dạy học tối thiểu lớp 6 năm học 2021-2022 cho các trường, điểm trường trung học cơ sở công lập có học sinh bán trú tại các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn" của chủ đầu tư là Sở Giáo dục và Đào tạo Lai Châu, hoàn tất hồi tháng 3 vừa rồi.
Công ty Tràng An đã vượt qua Công ty Hà Thành và Công ty Cổ phần Thiết bị Giáo dục và Khoa học kỹ thuật Long Thành, với mức giá trúng thầu 19,58 tỷ đồng, rất sát với giá gói thầu 19,98 tỷ đồng.
Tiếp nữa ở gói thầu số 6 "mua sắm trang thiết bị từ nguồn kinh phí thực hiện chương trình mục tiêu giáo dục vùng núi, vùng dân tộc thiểu số, vùng khó khăn năm 2019" do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Sơn La mời thầu giai đoạn quý IV/2019. Công ty Tràng An, Công ty Hà Thành và 3 nhà thầu khác đã "so găng" với nhau, để rồi chung cuộc thắng lợi vẫn dành về phía Công ty Tràng An.
Chiều hướng ngược lại, Công ty Tràng An và Công ty Hà Thành lại thường xuyên bắt tay tạo liên danh nhằm khai thác những gói thầu "béo bở".
Có thể kể đến gói thầu "mua sắm đồ dùng, đồ chơi, thiết bị nhà bếp, phòng học tin cho trường mầm non trên địa bàn các huyện, thành phố" của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Phúc (giá trúng thầu 53,3 tỷ đồng; giá gói thầu 55,5 tỷ đồng); gói thầu "mua sắm thiết bị dạy học, thiết bị đồ dùng, đồ chơi mầm non năm 2020" của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Ninh Bình (giá trúng thầu 27,5 tỷ đồng; giá gói thầu 27,7 tỷ đồng)...
|
Mục đích quan trọng nhất của hoạt động đấu thầu là mang đến sự minh bạch, công khai, tạo sự cạnh tranh lành mạnh, nâng cao hiệu quả kinh tế. Thế nhưng, các nhà quan sát về công tác đấu thầu thẳng thắn nhìn nhận, từ lý thuyết đến thực hành là cả quãng đường dài, thực tế cho thấy có dấu hiệu một số nhà thầu đang sử dụng các "chiêu bài" để "thông thầu", "quân xanh, quân đỏ", "kẹp trên, ghì dưới"... để làm mất tính cạnh tranh công bằng, minh bạch của đấu thầu, đồng thời khiến ngân sách của nhà nước cứ thế mà "trôi" đi... Đã có không ít vụ án bị phát lộ, đơn cử hồi giữa năm 2021, Bộ Công an đã khởi tố, bắt tạm giam 15 bị can về tội “vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”, trong đó có cựu Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh Vũ Liên Oanh và cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty TNHH NSJ Hoàng Thị Thúy Nga gây xôn xao dư luận... |
Chân dung nhà thầu kín tiếng Tràng An
Theo tìm hiểu của VietnamFinance, Công ty TNHH Thiết bị Giáo dục và Đồ chơi Tràng An thành lập ngày 12/11/2001, có trụ sở tại phường Ngọc Khánh, quận Ba Đình, Hà Nội. Người đại diện pháp luật là giám đốc Lê Hùng Mạnh, cũng là người sở hữu cổ phần chi phối doanh nghiệp.
Vốn điều lệ của Công ty Tràng An khá khiêm tốn với 20 tỷ đồng, tuy nhiên nguồn thu lại rất đáng nể, là con số mơ ước của không ít doanh nghiệp cỡ vừa khác. Cụ thể giai đoạn 2016-2020, doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ của Công ty Tràng An lần lượt đạt 95,2 tỷ đồng, 125,8 tỷ đồng, 110,9 tỷ đồng, 328,8 tỷ đồng và 408,5 tỷ đồng.
Có thể thấy, nhà thầu chuyên cung cấp trang thiết bị giáo dục Hà Nội đã có bước nhảy vọt ấn tượng về doanh thu từ năm 2019. Thực tế Công ty Tràng An đã tham gia vào hoạt động đấu thầu gần chục năm về trước, nhưng mãi đến năm 2019 hoạt động này mới mang lại các bản hợp đồng có giá trị lớn cho doanh nghiệp, tăng trưởng mạnh mẽ cả chất lượng và số lượng.
Ước tính tổng giá trị trúng thầu riêng năm 2019 là trên 230 tỷ đồng, tăng gấp gần 3 lần so với năm trước đó. Như vậy, có thể nói phần lớn doanh thu của Công ty Tràng An tới từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, thông qua các hoạt động mua sắm hàng hóa trong lĩnh vực giáo dục.
Tuy nhiên, lợi nhuận sau thuế mà Công ty Tràng An báo cáo trên giấy tờ lại rất thấp, các năm 2016-2020, lãi ròng lần lượt ở mức 280 triệu đồng, 400 triệu đồng, 370 triệu đồng, 933 triệu đồng, 1,2 tỷ đồng. Nếu tính hệ số sinh lời trên doanh thu cả giai đoạn, con số đạt được chỉ vỏn vẹn 0,28%, tức là doanh nghiệp có lãi 28 đồng cho 10.000 đồng thu về, mang đậm tính "tượng trưng" dù nhấn mạnh lại rằng Công ty Tràng An thường xuyên trúng các gói thầu có tỷ lệ giảm giá mỏng manh.
Chưa kể một số sản phẩm nhà thầu này chào bán có giá cao hơn so với thị trường, sẽ được đề cập ở phần kế tiếp.
Về cấu trúc tài chính, bảng cân đối kế toán thể hiện tổng tài sản của Công ty Tràng An đến cuối năm 2020 đạt 242,2 tỷ đồng, trong đó vốn chủ sở hữu chỉ đóng góp 23,7 tỷ đồng, còn lại đến 218,5 tỷ đồng là nợ phải trả, chủ yếu là các khoản nợ ngắn hạn. Biến động cùng chiều với doanh thu, nợ phải trả cũng nhảy vọt từ năm 2019 với 202 tỷ đồng, tăng 4,8 lần so với năm liền kề.
Trong khi đó, Công ty Cổ phần Thiết bị Giáo dục và Đồ chơi Hà Thành ra đời ngày 5/6/2007, địa chỉ tại phường Mai Dịch, quận Cầu Giấy, Hà Nội. Người đứng tên là Giám đốc Vũ Thị Ngọc Lan, sinh năm 1973.
Tương tự Công ty Tràng An, với vốn điều lệ 15 tỷ đồng, doanh thu thuần của Công ty Hà Thành đạt mức tương đối cao và liên tục tăng trưởng các năm 2016-2019, chạm đỉnh 204,8 tỷ đồng trước khi giảm về còn 135,9 tỷ đồng vào năm 2020. Đã vậy, lợi nhuận sau thuế cũng rất nhỏ giọt với trên 100 triệu mỗi năm, cá biệt năm 2020 lên được con số 642,8 triệu đồng.
