Sáng 30/11, hội thảo “Phát hành trái phiếu doanh nghiệp: Niềm tin và giải pháp” do Tạp chí Tài chính Doanh nghiệp tổ chức đã diễn ra tại TP. HCM. Buổi hội thảo ghi nhận nhiều giải pháp “gỡ” khó cho thị trường trái phiếu từ các đại diện doanh nghiệp, hiệp hội cùng các chuyên gia kinh tế.
Hiện nay, trái phiếu là kênh huy động vốn trung, dài hạn hiệu quả của doanh nghiệp, đồng thời cũng là lựa chọn quen thuộc của nhiều nhà đầu tư nhờ lãi suất hấp dẫn, đặc biệt là trong bối cảnh các dòng tiền khác như tín dụng, chứng khoán, nguồn thu từ khách hàng… đang gặp khó khăn, thậm chí là bị “thắt chặt”.
Tuy nhiên, nhiều vụ việc sai phạm liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian qua ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường, tạo tâm lý bất an và tác động tiêu cực đến việc huy động vốn trái phiếu của những doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Trái phiếu không bị áp tiêu chuẩn khắt khe như vay ngân hàng
Theo chuyên gia Tài chính Ngân hàng, TS Trịnh Đoàn Tuấn Linh, trái phiếu có bản chất là một công cụ nợ, được phản ánh qua đặc điểm: lãi vay và vốn gốc được trả cho trái chủ khi trái phiếu đáo hạn, không trả được lãi và gốc thì phải bán tài sản của nhà phát hành để trả hoặc tuyên bố phá sản. Bởi vậy, nghĩa vụ trả nợ của nhà phát hành trái phiếu phải được đảm bảo bằng các tài sản cầm cố, thế chấp hoặc bằng uy tín của chính nhà phát hành.
Bản chất công cụ nợ của trái phiếu còn thể hiện ở chỗ trái chủ luôn được ưu tiên hơn cổ đông khi nhận lãi hoặc nhận vốn gốc khi thanh lý công ty. Một số trường hợp các trái chủ vẫn có thể thành lập Hội đồng Trái chủ để giám sát việc sử dụng vốn vay của công ty.
Ngày đáo hạn là ngày chấm dứt sự tồn tại của khoản nợ và nhà phát hành phải hoàn trả khoản vốn gốc cho trái chủ. Như vậy, thời hạn của trái phiếu chính là thời hạn vay vốn của nhà phát hành. Các doanh nghiệp thường chủ động sử dụng nguồn vốn linh hoạt, giúp giảm áp lực trả vốn trong các năm chưa đến hạn thanh toán.
Người sở hữu trái phiếu ngoài quyền được đòi lãi và vốn khi đến hạn còn có quyền chuyển nhượng trái phiếu cho người khác khi trái phiếu chưa hết hạn.
Trái phiếu không chịu những tiêu chuẩn thẩm định khắt khe của ngân hàng về vay vốn đầu tư. Và theo quy định, trái phiếu không bắt buộc phải có tài sản thế chấp.
Chuyên gia chỉ cách tìm trái phiếu an toàn
Số liệu của Bộ Tài chính cho thấy, lũy kế 10 tháng của năm 2022, thị trường có 23 đợt phát hành trái phiếu ra công chúng với giá trị 10.599 tỷ đồng (chiếm 4% tổng giá trị phát hành) và 413 đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ trị giá 240.761 tỷ đồng (chiếm 96% tổng giá trị phát hành).
So với cùng kỳ năm trước, giá trị trái phiếu phát hành ra công chúng đã giảm 56% và giá trị phát hành riêng lẻ giảm 51%. Theo một số chuyên gia, nguyên nhân chính là do các vấn đề mất niềm tin từ một số vụ việc liên quan đến sai phạm pháp lý của nhà phát hành trái phiếu.
Theo TS Đinh Thế Hiển, xu hướng chung của thị trường chứng khoán quốc tế là nhà đầu tư thông qua những quỹ mở với đội ngũ chuyên nghiệp. Các đơn vị này sẽ đầu tư những trái phiếu tốt, có độ an toàn cao, giúp nhà đầu tư linh hoạt trong thoát vốn. Một trong những dấu hiệu để nhận định trái phiếu doanh nghiệp an toàn là lãi suất cao không quá 30% so với lãi suất cho vay ngân hàng. Những công ty phát hành là công ty cổ phần đại chúng niêm yết hoặc được tổ chức xếp hạng uy tín đánh giá AAA.
Nhà đầu tư nên tìm hiểu những công ty nổi tiếng, nằm trong top 500 doạnh nghiệp lớn trên sàn chứng khoán. Các công ty này thường phát hành trái phiếu với lãi suất nằm giữa lãi suất cho vay của ngân hàng thương mại hoặc cao hơn tối đa 4%, tính đến thời điểm hiện tại lãi suất có thể nằm ở mức 14% trở xuống. Như vậy, mức lãi suất này cho thấy tính ổn định và tương đối an toan, giảm tỷ lệ rủi ro cho nhà đầu tư.
Theo Luật sư Phạm Ngọc Hưng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. HCM (HUBA), nhà đầu tư cần tìm hiểu thông tin từ những nguồn tin cậy, minh bạch. Trước khi tiến hành đầu tư, nên quan sát thực trạng doanh nghiệp và ghi nhân thông tin từ những nguồn tin chính thống, rõ ràng. Trên thực tế, rất nhiều nhà đầu tư nghe tin đồn thổi, tin hành lang và tiến hành đầu tư dẫn đến rủi ro.
Một phần quan trọng khiến nhà đầu tư mất niềm tin vào trái phiếu doanh nghiệp là do những công ty phát hành công bố thông tin sai sự thật, thông tin giả, chất lượng tài sản đảm bảo của trái phiếu hạn chế, không có tài sản đảm bảo. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp không có phương án phát hành trái phiếu được phê duyệt và chấp thuận theo quy định, không có báo cáo tài chính năm trước liền kề của năm phát hành được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán.
Đồng thời, đơn vị môi giới, các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán cần minh bạch hơn trong quá trình tư vấn phát hành trái phiếu.
