Trước tình hình dịch Covid-19 được kiểm soát tốt hơn so với thời điểm cùng kỳ năm trước, GDP toàn cầu năm nay được dự báo tăng trưởng 4-4,5%. Kinh tế Việt Nam theo đó cũng được dự báo tích cực, tăng trưởng 6,5-7%.
Với dự báo kinh tế thế giới và Việt Nam có được triển vọng tích cực đã tạo áp lực lớn cho lạm phát năm nay. Ảnh minh họa.
CPI được dự báo có thể tăng khá cao và tăng ngay từ đầu năm do kinh tế thế giới dần phục hồi, giá cả hàng hóa đang có xu hướng gia tăng. Khi kinh tế phục hồi trong năm 2022, dưới tác động của các gói hỗ trợ và phát triển kinh tế khiến nhu cầu tiêu dùng, đầu tư gia tăng sẽ gây sức ép không nhỏ lên giá cả.
Áp lực lạm phát lớn
Ông Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng tổng cầu của nền kinh tế giảm sâu nên chỉ số giá tiêu dùng năm 2021 ở mức thấp so với mục tiêu 4%. Tuy vậy, áp lực đối với năm nay là hiện hữu.
Giá nguyên vật liệu, hàng hoá và dịch vụ thế giới tăng cao; giá dầu thô còn tiếp tục tăng trong những năm tới, do nhu cầu tăng mạnh. Trong khi đó, nguồn cung hạn chế và thị trường dầu thô trải qua thời kỳ thiếu hụt nguồn cung dài nhất trong nhiều thập kỷ qua. Thiếu hụt đầu tư thượng nguồn trong khai thác dầu, trong khi nhu cầu ngày một tăng là một chỉ báo cho thấy giá dầu neo ở mức cao và có thể kéo dài ít nhất trong 1 năm tới.
Mặt khác, kinh tế nước ta phụ thuộc nhiều vào nguyên vật liệu nhập khẩu, với tỷ lệ chi phí nguyên vật liệu nhập khẩu trong tổng chi phí nguyên vật liệu của toàn nền kinh tế là 37%. Chi phí xăng dầu chiếm khoảng 3,52% trong tổng chi phí sản xuất của toàn nền kinh tế, nhất là khi giá xăng dầu thế giới tăng sẽ làm tăng giá nguyên vật liệu nhập khẩu, nguyên nhiên vật liệu trong nước. Ngoài ra, các gói hỗ trợ và kích cầu đầu tư, hỗ trợ doanh nghiệp vừa được Quốc hội thông qua cũng tạo ra sức ép rất lớn lên lạm phát trong năm 2022.
Đồng tình với những phân tích về những yếu tố tạo áp lực lạm phát năm nay, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng chỉ số giá năm nay của Việt Nam có yếu tố liên quan đến nhập khẩu lạm phát, tương tự như năm vừa qua. Lạm phát năm nay có thể là do cơ cấu. Bên cạnh đó, lạm phát tâm lý đã xuất hiện từ cuối năm 2021 rất có thể sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2022 dưới 4%, nhất là khi tổng cầu tiêu dùng phục hồi kéo CPI đi lên.
Các tổ chức quốc tế cũng dự báo lạm phát của Việt Nam năm nay tăng ở mức 3,5-4%. Lạm phát tiềm ẩn nguy cơ vượt ngưỡng 4% do phụ thuộc vào giá cả hàng hoá thế giới. Trong đó, Quỹ Tiền tệ quốc tế đã có những cảnh báo đối với Việt Nam về rủi ro “lạm phát nhập khẩu” gia tăng. Vì vậy, trong điều hành chính sách tiền tệ cũng cần phải có những kịch bản cần thiết theo hướng thắt chặt để kiểm soát lạm phát.
Bên cạnh đó, giá nhập khẩu thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi được dự báo tăng cũng sẽ tác động vào giá thực phẩm. Giá vật liệu bảo dưỡng nhà ở được tính trong CPI cũng sẽ tăng theo giá nguyên liệu dùng trong xây dựng.
Giá dịch vụ giáo dục năm 2022 tăng trở lại do một số địa phương kết thúc thời gian được miễn, giảm học phí năm học 2021-2022 và ảnh hưởng của việc thực hiện lộ trình điều chỉnh giá dịch vụ giáo dục theo Nghị định 81/2021 về cơ chế thu, quản lý học phí đối với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập, giá dịch vụ giáo dục trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo.
Ngoài ra, khi dịch Covid-19 được kiểm soát, nhu cầu dịch vụ ăn uống ngoài gia đình, dịch vụ du lịch, vui chơi, giải trí tăng trở lại cũng tác động không nhỏ tới CPI chung.
Kiểm soát lạm phát thế nào?
Khuyến nghị một số giải pháp góp phần kiểm soát lạm phát năm nay, Tổng cục Thống kê cho rằng trước tiên cần theo dõi sát diễn biến giá cả, lạm phát thế giới và kịp thời cảnh báo nguy cơ ảnh hưởng đến giá cả, lạm phát Việt Nam. Trong đó, những mặt hàng, nguyên liệu có khả năng thiếu hụt tạm thời hay trong dài hạn để đưa ra chính sách phù hợp.
Tương tự, với những mặt hàng thiết yếu như lương thực, thực phẩm, xăng dầu hay gas cũng được khuyến nghị theo dõi một cách chặt chẽ và có giải pháp điều hành phù hợp. Đặc biệt, đối với mặt hàng xăng dầu, Bộ Công Thương và Bộ Tài chính theo dõi diễn biến giá xăng dầu thế giới, kết hợp Quỹ bình ổn xăng dầu để hạn chế mức tăng giá của mặt hàng này đối với CPI chung.
Ông Nguyễn Bích Lâm cũng khuyến nghị một trong những giải pháp hạn chế áp lực lạm phát năm nay là chủ động chuẩn bị đầy đủ các điều kiện thúc đẩy sản xuất kinh doanh, bảo đảm nguồn cung và lưu thông hàng hóa. Với những mặt hàng thiếu hụt trong ngắn hạn cần có chính sách và giải pháp cắt giảm chi phí sản xuất, nhập khẩu kịp thời nguyên vật liệu. Đi kèm với đó là tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiên quyết xử lý khi phát hiện có hành vi đầu cơ, tích trữ, thao túng giá. Đặc biệt, theo ông Lâm, không thể để xảy ra tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng và thiếu hụt lao động.
Ngoài ra, cựu lãnh đạo Tổng cục Thống kê còn cho rằng nên tận dụng các tháng có CPI tăng thấp để điều chỉnh giá những mặt hàng do Nhà nước quản lý nhằm hạn chế lạm phát kỳ vọng. Việc điều chỉnh giá các mặt hàng do Nhà nước quản lý không nên dồn vào các tháng cuối năm, do những tháng này thường có nhu cầu tiêu dùng cao. Trường hợp CPI liên tục tăng cao sẽ tạo ra lạm phát kỳ vọng rất lớn và số liệu CPI so cùng kỳ sẽ cao, tạo áp lực điều hành lạm phát cho năm sau.
Tuy nhiên, vẫn có ý kiến các lại cho rằng CPI năm 2022 tiếp tục duy trì ở mức thấp. Đơn cử như chuyên gia kinh tế Nguyễn Đức Độ cho rằng kinh tế đang phục hồi nhưng sản lượng của năm 2022 sẽ vẫn ở mức dưới tiềm năng. Nếu GDP trong năm nay chỉ tăng trưởng 6,5% như mục tiêu đặt ra, hay thậm chí tăng 8-9% như một số dự báo, thì tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình của giai đoạn 2020-2022 chỉ ở mức 4-5%, thấp hơn khá nhiều so với mức 6% của giai đoạn 2011-2020. Đồng thời, đà tăng của giá xăng dầu cũng như giá của các nguyên vật liệu sẽ chững lại trong năm 2022, khi dịch bệnh được khống chế và các chuỗi cung ứng hàng hóa được bình thường hóa.
“Áp lực lạm phát tại Việt Nam trong năm 2022, nếu có, sẽ đến từ việc giá thịt lợn hiện nay đang ở mức thấp và có thể tăng trong tương lai. Thêm vào đó, Chính phủ có thể sẽ điều chỉnh giá một số mặt hàng như điện, nước, và giá dịch vụ. Về tổng thể, áp lực lạm phát tại Việt Nam trong năm 2022 không lớn và chỉ số CPI sẽ tiếp tục tăng chậm”, ông Nguyễn Đức Độ nói.
Với các phân tích nêu trên, theo vị chuyên gia này, tốc độ tăng của chỉ số CPI cho đến nay vẫn chưa phá vỡ xu hướng đi ngang kể từ năm 2016 đến nay. Nếu giả định CPI trong năm 2022 sẽ tăng trung bình 0,24%/tháng, tương đương mức tăng trung bình của giai đoạn 2016-2021, thì lạm phát trung bình trong năm 2022 sẽ vào khoảng 1,8%.
